Bảo Hân - Khuất trong Bóng trăng người (In the shadows of your moon)
Gia Hương: Hương thấy Hân hay khai thác những chất liệu rất cá nhân trong sáng tác của mình, như chụp người yêu và bạn bè, Hân có thể nói thêm về mối quan tâm này không?
Bảo Hân: Hân cũng mới biết được gần đây là việc chụp người thân thật ra nó không dễ đến thế nhưng Hân cảm thấy nó là cái duy nhất Hân muốn làm vì Hân hay ngại chụp người lạ. Hân thấy mình không kết nối được với người lạ đủ sâu về cảm xúc nên cảm thấy mình không thể chụp người ta được. Hân thấy mình không bao giờ dành đủ thời gian cho họ hết. Mà với người thân thì nó lại khác, cảm giác giống như đã có một sự thương lượng với họ trước cả khi Hân chụp họ nữa.
Nhưng thực ra là Hân chụp người ít hơn, ít hơn là chụp cảnh… Trong tâm trí, Hân luôn dành nhiều thời gian để chiêm nghiệm cảnh quan hơn, và sự thay đổi trong phong cảnh đối với Hân nó lại thành thật hơn là việc chụp người. Tại vì nó không mang theo những thiên kiến. Hân thấy chụp người thì người ta thường áp nghĩa lên ảnh đó, ví dụ như Hân chụp mẹ thì người ta sẽ bảo là “ồ chắc là cô ấy đang muốn nói về tình mẫu tử” hay nhiều thứ khác. Thì Hân thấy cảnh quan tạo điều kiện cho chúng ta suy nghĩ và tưởng tượng.
Hân rất thích các biểu tượng, giống như tác phẩm gần đây In the shadow of your moon, thì ý định của Hân là để chiêm nghiệm mối quan hệ giữa cảnh quan và các truyền thuyết cùng những thay đổi xã hội. Nhưng sau nhiều buổi học workshop mình lại cảm thấy cần khám phá việc chụp người cho chuỗi ảnh. Nên Hân đã quyết định chụp mẹ. Tuy sau đó Hân cảm thấy những ảnh này quá riêng tư để triển lãm, nên hầu hết ở đây vẫn là hình phong cảnh. Trong chuỗi ảnh này, Hân thấy mình vẫn cảm nhận ở một mức độ nhất định bầu không khí huyền hoặc của phong cảnh thiên nhiên.
BH: Hồi bắt đầu chụp bộ ảnh này là mùa hè năm 2023. Hân hay đi chụp với Lộc, và Lộc đã chỉ Hân quan sát các hiện tượng ở biển, thường là lúc trăng lên, nếu là ngày rằm thì sẽ đúng lúc blue hour. Hân thích màu xanh đó vì khoảng thời gian làm tác phẩm này Hân có chia sẻ nhiều với người bạn thân thiết và chị ấy vẽ tranh. Cá nhân chị và tác phẩm của chị truyền cảm hứng cho Hân rất nhiều. Khi Hân chụp Hân thường nghĩ về những thứ đơn thuần làm mình cảm thấy đẹp và muốn kết nối, và khi bắt đầu cái gì cũng còn nhiều bối rối nên sẽ nghĩ đến những người, câu chuyện gần gũi với mình nhất để nương tựa. Trong các cặp ảnh màu xanh thì Hân muốn khám phá hiện tượng “hoá đá”. Với Hân thì hiện tượng này trong cảnh quan nói về sự thay đổi, như là sự khác nhau khi thuỷ triều lên và xuống. Hân để hai cái đó cạnh nhau; hay là ảnh một cặp đôi ngồi trong blue hour đó, và xếp cạnh ảnh đó chỉ là một cục đá thôi. Có lẽ họ đã “hoá đá” chăng? Chuỗi ảnh này phụ thuộc vào sức tưởng tượng của người xem nhiều. Nhưng với Hân, mình cảm thấy trong màu xanh đó có cảm giác thần bí và nỗi đau đáu như khi đọc các huyền thoại về biển.
BH: Đa số thời gian, Hân giới thiệu bản thân là một nghệ sĩ đến từ miền Trung, Việt Nam nhưng giờ điều này đã thay đổi. Hân vẫn thích tác phẩm của các nghệ sĩ miền Trung, đặc biệt là những người mình có duyên gặp gỡ và chia sẻ nhiều như chị Hạ (A Sông), cu Anh, Thương Lê, Mắt Bét. Theo cách riêng của mình, mỗi người đều dạy cho Hân rất nhiều. Ví dụ hôm trước nói chuyện với cu Anh thì có kể về cách tiếp cận tác phẩm của anh Nhớ, Hân rất ấn tượng là do ảnh quay phim độc lập, ít kinh phí nên làm việc với diễn viên không chuyên. Lên hình họ nhìn trực diện vào máy quay, nói một cách không cảm xúc, trong khi câu thoại sẽ đại loại như “tôi đã đi xa những năm tháng ấy”. Hân cảm thấy như vậy rất thú vị và thuần khiết. Tuy vậy, song song với mối quan tâm này thì Hân cũng nhận được sự giáo dục từ môi trường đại học vô cùng “phương Tây”. Hân cũng có những người bạn thực hành theo đường hướng này. Ngoài ra còn có những cộng đồng cởi mở, ấm áp như không gian 3nam với chị Liên Phạm, Thái Tuấn và anh Kai. Có những cái tác phẩm làm cho những cộng đồng kia đồng cảm hơn và có những tác phẩm nó lại gợi suy nghĩ, cảm xúc cho cộng đồng này nhiều hơn. Nên Hân vẫn đang len lỏi giữa rất nhiều cộng đồng khác nhau. Thỉnh thoảng cũng cảm thấy khủng hoảng căn tính nhẹ, nhưng hiện tại mình là vậy.
BH: Có chứ, tại vì cũng là một người không giỏi kết bạn á, nên mấy lúc Hân làm xong tác phẩm thì thường cảm thấy đơn độc. Không biết mấy tác phẩm của mình những người không biết mình thì họ sẽ nghĩ gì, và nó đã đủ để tiếp tục hay chưa, làm sao để chuyển tiếp sang tác phẩm mới từ một tác phẩm đã hoàn thành,... Những cái đó lúc nào cũng là những khó khăn với Hân, nên Hân vẫn mong là tìm được một cộng đồng cởi mở, cũng như là có thể hướng dẫn mình một cách cởi mở như vậy. Đó cũng có thể là một nhóm bạn hợp cạ? Tại vì Hân rất tin vào sự hợp tác/hợp lực, có những trường phái nghệ thuật ngày trước đi lên nhờ vào sự hợp sức của các nhóm nghệ sĩ, và Hân cảm giác bây giờ số lượng tác phẩm hay sản phẩm truyền thông được sản xuất ra là quá lớn nên các nghệ sĩ cũng tản mác hơn, khó tìm được người đồng điệu. Hân muốn tìm được một nhóm người sẽ thành thật với nhau, luôn hỗ trợ nhau, và cũng ở giữa nhiều dòng văn hoá như bản thân Hân. Nhiều khi nghiêng về văn hoá địa phương quá Hân cảm thấy Hân không làm được và quốc tế quá Hân cũng không làm được.
BH: Hân đến từ một cái làng rất là nhỏ bé thôi, và khi rời đi thì Hân có cơ hội hồi chiếu lại những đoạn lịch sử gia đình mà mình đã trải qua một cách trực tiếp hay gián tiếp thông qua các câu chuyện của những người khác trong nhà. Với Hân thì bề mặt đại dương cũng như một tấm gương soi khổng lồ. Mỗi lần nhìn vào đó sẽ thấy thêm nhiều điều, Hân nhìn vào mặt biển thì thấy phát hiện ra nhiều thứ về mình mà mình vẫn chưa thể khám phá hết. Bên cạnh đó thì như Hân đã nói, Hân thích chụp phong cảnh. Có một người Hân rất thích là Robert Adams, ổng có một video phỏng vấn với Trường Nghệ thuật Yale mà Hân thấy có rất nhiều sức nặng. Hân chịu ảnh hưởng nhiều bởi cách ông ấy nghĩ về phong cảnh và cách ông nói về nghệ thuật cũng rất ôn tồn, tử tế, có khi còn là vì trước khi chụp ảnh ông là thầy dạy văn nên Hân thấy đồng cảm nhiều. Với ông, khi mình nhìn vào phong cảnh mình cũng có thể có thấy thêm những gì thuộc về nguồn gốc và lịch sử.
BH: Nếu nhà lãnh đạo văn hoá là một vị trí có thật thì Hân muốn trở thành một người như vậy *cười* Hân muốn khơi mào một cuộc hội thoại thật sự sâu sắc về văn hoá. Không chỉ là trang trí, nó còn mở ra nhiều cơ hội cho Hân hiểu sâu về mảnh đất và những thương tổn đang xảy ra trên đó. Khi viết về văn hoá, mình còn có thể phản biện với hiện tượng du lịch đang phát triển đến mức bão hoà tại quê nhà. Hân nghĩ nhiều người hay nghĩ về văn hoá như một điều xa xỉ hay quá tinh hoa nên cuối cùng nó chỉ thành những vật trang trí không tri giác. Mình không cần phải có những tổ chức lớn để tính toán sức ảnh hưởng của văn hoá nghệ thuật, nhiều khi sức ảnh hưởng của văn hoá nghệ thuật diễn ra ở mức độ tiềm thức nhiều hơn, ngấm ngầm hơn.
Nguyễn Võ Bảo Hân (s.2001) là một người yêu thích nghệ thuật, luôn tìm kiếm cơ hội phát triển nội tâm qua việc xây dựng một bản sắc cá nhân kết hợp giữa quê hương thân yêu và những nơi tưởng tượng/không tưởng mà Hân đã tình cờ tìm thấy mình ở đó. Xuất phát điểm sáng tạo của Hân là viết, sau đó Hân khám phá khả năng của mình qua nhiều phương tiện khác nhau như hội họa (acrylic), thiết kế kỹ thuật số, phim tài liệu và gần đây là nhiếp ảnh.
Từ năm 2019, Bảo Hân theo học ngành Nghiên cứu Thị giác tại Đại học Fulbright, nơi Hân bắt đầu thực hành đa phương tiện. Tháng 7 năm 2021, Hân chuyển đến Hội An trong một năm tạm ngưng việc học và tham gia chương trình cư trú tại CAB Hội An từ tháng 11 đến tháng 12 năm 2021; trọng tâm của Hân là những phản ánh về lịch sử phi chính thống thông qua những vết nứt văn hóa và sự hình thành những mối quan hệ thân thương.